تفسیر غزل شماره 365 حافظ: عمریست تا به راه غمت رو نهاده‌ایم

غزل 365 حافظ با بیت آغازین “عمریست تا به راه غمت رو نهاده‌ایم”، تصویری از عشق و عبادتی عجیب و غریب را ترسیم می‌کند. شاعر در این غزل، عشق به معشوق را با عبادت و ریاضت درآمیخته و به نوعی عشق را به جایگاهی بالاتر از دین و مذهب رسانده است.

تفسیر بیت به بیت:

• بیت اول: “عمریست تا به راه غمت رو نهاده‌ایم/ روی و ریای خلق به یک سو نهاده‌ایم”؛ شاعر می‌گوید که تمام عمر خود را در راه عشق معشوق گذرانده و روی و ریای مردم را کنار گذاشته است.
• بیت دوم: “طاق و رواق مدرسه و قال و قیل علم/ در راه جام و ساقی مه رو نهاده‌ایم”؛ او حتی تعلیم و تعلم در مدرسه و بحث‌های علمی را رها کرده و همه چیز را فدای عشق و زیبایی معشوق کرده است.
• بیت سوم: “هر چند که طریقت ما از اهل نظر نیست/ ما را به خدای خود همین بس که تو هستی”؛ شاعر اعتراف می‌کند که راه او از راه عرفا و صوفیان متفاوت است اما برای او وجود معشوق به اندازه خدا کافی است.
• بیت چهارم: “در حلقهٔ رندان چه خوش می‌گذرد ای دوست/ با جام و نی و مطرب و آن شاهدِ ماه”؛ در جمع رندان و با همراهی جام شراب، نی، مطرب و معشوق زیبا، چه لحظات خوشی را گذرانده‌اند.
• بیت پنجم: “گر صوفی گری کند این پیرِ مغان را/ باز آیم به کوی تو کز تو بریدم راه”؛ اگر این پیر مغان (که نمادی از زهد و پارسایی است) بخواهد شاعر را از راه عشق باز دارد، شاعر باز هم به سوی محبوب خود باز خواهد گشت.
• بیت ششم: “از لطف تو ای دوست که جانم بدست توست/ گر جور کنی لیک من از تو نبرم گله”؛ شاعر می‌گوید که جانش در دست محبوبش است و حتی اگر با او جور کند، از او گله‌ای نخواهد کرد.
• بیت هفتم: “در سایهٔ زلف توام ای دلبر جان/ تا باد صبا نفکند بر ما ز بن آواز”؛ شاعر آرزو دارد که تا ابد در سایه زلف محبوبش باشد و بادی نباشد که این آرامش را بر هم بزند.
• بیت هشتم: “ای آفتاب حسن تو تابان بر عالم/ بر من بتاب تا که بر آرم ز ظلمت به نور”؛ شاعر محبوب خود را همچون خورشید می‌داند که با زیبایی خود بر عالم تابان است و از او می‌خواهد که بر او بتابد تا از ظلمات جهل و نادانی به نور معرفت برسد.
• بیت نهم: “در کوی توام ای قبله‌گاه دل من/ تا کی کشم این درد که دارم به دل من”؛ شاعر می‌گوید که در کوی محبوب خود است و این کوی را قبله‌گاه دل خود می‌داند اما نمی‌داند که تا کی باید این درد عشق را تحمل کند.

تفسیر کلی:

این غزل، بیانگر عشق عمیق و عرفانی شاعر به معشوق است. شاعر در این غزل، عشق را به جایگاهی بالاتر از دین و مذهب رسانده و همه چیز را فدای عشق کرده است. او از تعالیم دینی و عرفانی فاصله گرفته و راهی خاص برای خود انتخاب کرده است. این غزل، یکی از غزل‌های عمیق و پیچیده حافظ است که نیازمند تفسیرهای مختلف و گسترده است.

نکات قابل توجه:

• عشق به عنوان بالاترین ارزش
• کنار گذاشتن تعالیم دینی و عرفانی
• راهی خاص و متفاوت در عشق
• عشق به عنوان عبادت و ریاضت

موارد استفاده از این غزل:

• تحلیل و بررسی شعر حافظ
• مطالعه ادبیات عرفانی
• شناخت فرهنگ و ادبیات فارسی
• استفاده در مطالعات فلسفی و عرفانی