تفسیر غزل 78 حافظ: دیدی که یار جز سر جور و ستم نداشت

غزل 78 حافظ یکی از غزل‌های مشهور و پر از احساسات تلخ و شیرین دیوان حافظ است. این غزل، به طور کلی به موضوع عشق، جدایی و رنج‌های ناشی از آن می‌پردازد. شاعر در این غزل، از بی‌مهری معشوق شکایت می‌کند و درد و رنج خود را بیان می‌کند.

مضمون کلی غزل:

مضمون اصلی این غزل، شکایت شاعر از بی‌مهری و ستم معشوق است. حافظ در این غزل، احساسات دردناک خود را به زیبایی بیان کرده و به ما نشان می‌دهد که عشق می‌تواند همزمان شیرین و تلخ باشد.

تفسیر بیت به بیت:

• بیت اول: دیدی که یار جز سر جور و ستم نداشت/ بشکست عهد وز غم ما هیچ غم نداشت
  
  • این بیت، مقدمه غزل است و به طور مستقیم به بی‌مهری معشوق اشاره می‌کند. شاعر می‌گوید که معشوق به عهد خود وفا نکرده است.
• بیت دوم: یا رب مگیرش ار چه دل چون کبوترم/ افکند و کشت و عزت صید حرم نداشت
  
  • در این بیت، شاعر از خداوند می‌خواهد که معشوق را مجازات نکند، هرچند که او دل شاعر را شکسته است.
• بیت سوم: بر من جفا ز بخت من آمد وگرنه یار/ حاشا که رسم لطف و طریق کرم نداشت
  
  • در این بیت، شاعر می‌گوید که بدی‌های معشوق به خاطر بدشانسی او بوده است وگرنه معشوق ذاتاً فردی بد نیست.
• بیت چهارم: با این همه هر آن که نه خواری کشید از او/ هر جا که رفت هیچ کسش محترم نداشت
  
  • در این بیت، شاعر می‌گوید که هر کسی که از معشوق خواری دیده است، در هیچ جایی مورد احترام قرار نگرفته است.
• بیت پنجم: ساقی بیار باده و با محتسب بگو/ انکار ما مکن که چنین جام جم نداشت
  
  • در این بیت، شاعر از ساقی می‌خواهد که شراب بیاورد و به محتسب (مأمور شرع) بگوید که او چنین جام زیبایی نداشته است.
• بیت ششم: هر راهرو که ره به حریم درش نبرد/ مسکین برید وادی و ره در حرم نداشت
  
  • در این بیت، شاعر می‌گوید که هر کسی که به سوی معشوق نرفته است، از دنیا و زندگی ناامید شده است.
• بیت هفتم: حافظ ببر تو گوی فصاحت که مدعی/ هیچش هنر نبود و خبر نیز هم نداشت
  
  • در این بیت، حافظ به خود می‌بالد و می‌گوید که او در سخنوری از دیگران بهتر است.

تفسیر کلی:

این غزل، بیانگر درد و رنج ناشی از عشق نافرجام است. شاعر در این غزل، احساسات پیچیده خود را به زیبایی بیان کرده است. او همزمان از معشوق شکایت می‌کند و به او عشق می‌ورزد.

نکات قابل توجه:

• نمادها: در این غزل، نمادهایی مانند کبوتر، جام جم، حریم و … به کار رفته است که هر کدام نماد مفاهیمی خاصی هستند.
• عشق و جدایی: این غزل، به موضوعات عشق، جدایی و رنج‌های ناشی از آن می‌پردازد.
• شکایت و امید: شاعر در این غزل، همزمان از معشوق شکایت می‌کند و به آینده امیدوار است.

نتیجه‌گیری:

غزل 78 حافظ، یکی از غزل‌های احساسی و پر از نکته‌های ظریف دیوان اوست. این غزل، به ما نشان می‌دهد که عشق می‌تواند چه تأثیرات عمیقی بر روح و روان انسان بگذارد.