تفسیر غزل 54 حافظ: ز گریه مردم چشمم نشسته در خون است

غزل 54 حافظ یکی از غزل‌های مشهور و پر احساس این شاعر بزرگ است که به موضوعات عشق، دوری، غم و اندوه می‌پردازد. این غزل با زبانی شیوا و پر از تشبیهات زیبا، خواننده را به دنیای احساسات و عواطف شاعر می‌برد.

تفسیر کلی غزل

در این غزل، حافظ از دوری یار رنج می‌برد و چشمانش از گریه خشک شده است. او به شدت دلتنگ یار خود است و از این دوری رنج می‌برد. حافظ در این غزل به زیبایی‌های طبیعت، عشق به خداوند و لذت‌های معنوی اشاره می‌کند و به خواننده توصیه می‌کند که به دنبال آرامش درونی باشد.

تفسیر بیت به بیت

• بیت اول: ز گریه مردم چشمم نشسته در خون است:

  • معنی: از گریه کردن، چشمانم پر از خون شده است.
  • تفسیر: حافظ به شدت غمگین و دلشکسته است.

• بیت دوم: ببین که در طلبت حال مردمان چون است:

  • معنی: ببین که مردم در طلب تو چه حال و روزی دارند.
  • تفسیر: حافظ به وضعیت بد مردم که به خاطر دوری از یار است اشاره می‌کند.

• بیت سوم: به یاد لعل تو و چشم مست میگونت:

  • معنی: به یاد لب سرخ تو و چشم مست و مستانه‌ات.
  • تفسیر: حافظ به زیبایی‌های یار خود فکر می‌کند.

• بیت چهارم: ز جام غم می لعلی که می‌خورم خون است:

  • معنی: شرابی که از جام غم می‌نوشم، به جای لعل، خون است.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید شرابی که از غم می‌نوشد تلخ و گس است.

• بیت پنجم: ز مشرق سر کو آفتاب طلعت تو:

  • معنی: از مشرق، خورشید طلوع چهره تو.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که طلوع چهره یار مانند طلوع خورشید است.

• بیت ششم: اگر طلوع کند طالعم همایون است:

  • معنی: اگر طلوع کند، بخت من خوش خواهد شد.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که اگر یار بازگردد، بخت او خوش خواهد شد.

• بیت هفتم: حکایت لب شیرین کلام فرهاد است:

  • معنی: حکایت لب شیرین تو مانند داستان فرهاد است.
  • تفسیر: شاعر به عشق فرهاد و شیرین اشاره می‌کند و می‌گوید که عشق او به یار مانند عشق فرهاد است.

• بیت هشتم: شکنج طره لیلی مقام مجنون است:

  • معنی: پیچ و تاب موهای تو جایگاه مجنون است.
  • تفسیر: شاعر به عشق مجنون و لیلی اشاره می‌کند و می‌گوید که موهای یار مانند موهای لیلی او را دیوانه کرده است.

• بیت نهم: دلم بجو که قدت همچو سرو دلجوی است:

  • معنی: به دنبال دلم بگرد که قد تو مانند سرو بلند و دلرباست.
  • تفسیر: شاعر به قد بلند و زیبای یار اشاره می‌کند.

• بیت دهم: سخن بگو که کلامت لطیف و موزون است:

  • معنی: سخن بگو که کلامت شیرین و دلنشین است.
  • تفسیر: شاعر به صدای شیرین یار اشاره می‌کند.

• بیت یازدهم: ز دور باده به جان راحتی رسان ساقی:

  • معنی: ای ساقی، از دور شرابی به جانم برسان تا آرام شوم.
  • تفسیر: شاعر از ساقی می‌خواهد که با آوردن شراب، او را آرام کند.

• بیت دوازدهم: که رنج خاطرم از جور دور گردون است:

  • معنی: زیرا رنج دلم از دور بودن از تو و ستم چرخ گردون است.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که رنج او به خاطر دوری از یار و چرخ روزگار است.

• بیت سیزدهم: از آن دمی که ز چشمم برفت رود عزیز:

  • معنی: از زمانی که تو از چشمانم دور شدی.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید از زمانی که یار او را ترک کرده، او بسیار غمگین است.

• بیت چهاردهم: کنار دامن من همچو رود جیحون است:

  • معنی: کنار دامن من مانند رود جیحون خشک شده است.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که چشمه‌ی اشک او خشک شده است.

• بیت پانزدهم: چگونه شاد شود اندرون غمگینم:

  • معنی: چگونه دل غمگین من شاد شود؟
  • تفسیر: شاعر از اینکه نمی‌تواند دلش را شاد کند، شکایت می‌کند.

• بیت شانزدهم: به اختیار که از اختیار بیرون است:

  • معنی: به اختیار من نیست، زیرا این غم از اختیار من خارج است.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که این غم آنقدر بزرگ است که از دست او خارج است.

• بیت هفدهم: ز بیخودی طلب یار می‌کند حافظ:

  • معنی: حافظ در حالت بی‌هوشی، یار خود را طلب می‌کند.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که حتی در خواب هم به یار خود فکر می‌کند.

• بیت هجدهم: چو مفلسی که طلبکار گنج قارون است:

  • معنی: مانند مفلسی که به دنبال گنج قارون است.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که او مانند کسی است که به دنبال چیزی دست نیافتنی می‌گردد.

مفاهیم اصلی غزل

• عشق و دوری: عشق شدید و دوری از معشوق
• غم و اندوه: غم و اندوه ناشی از دوری
• امید به آینده: امید به بازگشت یار
• زیبایی طبیعت: تشبیه معشوق به زیبایی‌های طبیعت

کاربرد غزل

این غزل به دلیل بیان احساسات عاشقانه‌ی شدید و توصیف‌های زیبای شاعر، یکی از محبوب‌ترین غزل‌های حافظ است و در بسیاری از موارد برای فال و تعبیر استفاده می‌شود. همچنین، این غزل به عنوان یک اثر ادبی ارزشمند در ادبیات فارسی جایگاه ویژه‌ای دارد.