غزل شماره ۱۷ حافظ: سینه از آتش دل در غم جانانه بسوخت

مقدمه‌ای بر غزل

غزل شماره ۱۷ حافظ، یکی از غزل‌های عمیق و پر معنی اوست که به موضوعات عرفانی و عاشقانه پرداخته است. این غزل، بیانگر درد و سوز دل شاعر از فراق معشوق و آتش عشقی است که در درون او زبانه می‌کشد.

معنی بیت به بیت

• سینه از آتش دل در غم جانانه بسوخت: سینه من از آتش عشق به محبوب جانم سوخت.
• آتشی بود در این خانه که کاشانه بسوخت: آتشی در این دل خانه کرد که همه چیز را سوزاند.
• تنم از آتش دل در غم جانانه بسوخت: تنم نیز از آتش عشق به محبوب جانم سوخت.
• جانم از آتش مهر رخ جانانه بسوخت: جانم از آتش محبت روی محبوبم سوخت.
• هر که زنجیر سر زلف پری رویی دید: هر کس که زنجیر موهای پری روی معشوق را دید،
• دلِ سودازده‌اش بر من دیوانه بسوخت: دلش به عشق من دیوانه شد و سوخت.
• سوز دل بین که ز بس آتش اشکم، دل شمع: ببین که دلم از بس سوختن و ریختن اشک، مانند شمع آب شد.
• دوش بر من ز سر مهر چو پروانه بسوخت: دیشب از روی عشق، مانند پروانه دور شمع سوختم.
• آشنایی نه غریب است که دلسوز من است: آشنا و غریبه نیست که به من دلسوزی کند،
• چون من از خویش برفتم دل بیگانه بسوخت: وقتی من از خودم دور شدم، دل بیگانه هم سوخت.
• خرقه زهد مرا آب خرابات ببرد: آب شراب، خرقه زهد مرا با خود برد.
• خانه عقل مرا آتش میخانه بسوخت: آتش میخانه، خانه عقل مرا سوزاند.
• چون پیاله‌ دلم از توبه که کردم بشکست: وقتی جام دلم از توبه ترکید،
• همچون لاله جگرم بی می و پیمانه بسوخت: جگرم مانند لاله بدون شراب سوخت.
• ماجرا کم کن و بازآ که مرا مردم چشم: داستان را کوتاه کن و برگرد که چشم من به راه تو مانده است.
• خرقه از سر به در آورد و به شکرانه بسوخت: خرقه زهد را از سر برداشتم و با شادی سوختم.
• ترک افسانه بگو حافظ و می نوش دمی: حافظ، داستان‌ها را رها کن و کمی شراب بنوش.
• که نخفتیم شب و شمع به افسانه بسوخت: ما شب‌ها نخوابیدیم و شمع‌ها برای داستان‌ها سوختند.

تفسیر کلی غزل

در این غزل، حافظ با زبانی آتشین و سوزناک، از عشق سوزان خود به معشوق سخن می‌گوید. او از فراق محبوب رنج می‌برد و دلش به آتش عشق می‌سوزد. شاعر در این غزل، از نمادهای مختلفی مانند آتش، شمع، خرقه زهد و میخانه استفاده کرده است که هر کدام نمادی از یک وضعیت درونی اوست.

• آتش و سوختن: نماد عشق سوزان و شدت علاقه شاعر به معشوق است.
• شمع و پروانه: نماد فداکاری و عشق بی‌چون و چرا است.
• خرقه زهد و میخانه: نماد ترک دنیا و روی آوردن به عشق است.

در کل، این غزل بیانگر یک عشق عمیق و سوزناک است که شاعر را به کلی متحول کرده است. او در این عشق، همه چیز خود را فدا می‌کند و به دنبال وصال معشوق است.

مفاهیم اصلی غزل

• عشق سوزان: عشق شدید و آتشینی که شاعر را فرا گرفته است.
• فراق: دوری از معشوق و رنج ناشی از آن.
• توبه و ترک دنیا: رها کردن تعلقات دنیوی و روی آوردن به عشق.
• وحدت با معشوق: آرزوی رسیدن به وصال و یکی شدن با معشوق.

تفسیرهای مختلف

این غزل مانند بسیاری از اشعار حافظ، قابل تفسیرهای مختلفی است. برخی آن را یک غزل عاشقانه‌ی صریح می‌دانند و برخی دیگر آن را به عنوان یک غزل عرفانی تفسیر می‌کنند که در آن معشوق نمادی از خداوند است.

تفسیر عاشقانه: در این تفسیر، عشق شاعر به یک انسان خاص معطوف می‌شود و تمام توصیفات و احساسات، مربوط به این عشق زمینی است.

تفسیر عرفانی: در این تفسیر، معشوق نمادی از خداوند است و عشق شاعر به خداوند است. تمام رنج‌ها و سوز دل‌ها، در راه رسیدن به کمال و معرفت الهی است.

تفسیر اجتماعی: برخی نیز این غزل را به عنوان یک نماد از درد و رنج انسان در دنیای مادی تفسیر می‌کنند.

نتیجه‌گیری

غزل شماره ۱۷ حافظ، یک اثر بسیار زیبا و تاثیرگذار است که به عمق احساسات و اندیشه‌های شاعر پی می‌برد. این غزل، همچون بسیاری از اشعار حافظ، دارای لایه‌های معنایی متعدد است و هر خواننده‌ای با توجه به جهان بینی خود، می‌تواند تفسیرهای متفاوتی از آن ارائه دهد.