تفسیر غزل شماره 199 حافظ: واعظان کاین جلوه در محراب و منبر می‌کنند

غزل شماره 199 حافظ، یکی از مشهورترین و بحث‌برانگیزترین غزل‌های دیوان اوست. این غزل، انتقاد تندی از ریاکاری و نفاق برخی افراد به‌ویژه کسانی که خود را عارف و زاهد می‌نامند، است. حافظ در این غزل، با زبانی صریح و بی‌پیرایه، به توصیف رفتارهای دوگانه و منافقانه برخی افراد می‌پردازد.

بیت به بیت

• واعظان کاین جلوه در محراب و منبر می‌کنند: واعظانی که این‌چنین در محراب و منبر جلوه‌گری می‌کنند،
• چون به خلوت می‌روند آن کار دیگر می‌کنند: وقتی به خلوت می‌روند، کار دیگری می‌کنند (یعنی خلاف آنچه در انظار عمومی می‌گویند عمل می‌کنند).
• مشکلی دارم ز دانشمند مجلس بازپرس: از دانشمند مجلس، که همیشه سوال می‌کند، مشکلی دارم.
• توبه فرمایان چرا خود توبه کمتر می‌کنند: چرا کسانی که به دیگران توبه کردن توصیه می‌کنند، خود کمتر توبه می‌کنند؟
• آه از این دنیا که هر کس در هوای خود است: آه از این دنیا که هر کس به فکر خودش است.
• ساقیا جامی بده تا سر به هوائی کنیم: ساقی! جامی بده تا سرمست شویم.
• ای که گفتی همه هستی تو نیستی جز من: ای کسی که گفتی همه هستی تو نیستی جز من،
• یک دم از خود بیا تا که بدانیم تو کیستی: یک لحظه از خود بیا تا بدانیم تو واقعا کیستی.
• حافظا در کنج خلوتگه راز دل خون شد: ای حافظ! در گوشه خلوتگاه، راز دل من خون شد.
• کز دست قدر خم شد سرو سهی قامتم: سرو سهی قامت من از دست قدر خم شد.

تفسیر کلی

حافظ در این غزل، به انتقاد از ریاکاری و نفاق برخی افراد، به‌ویژه کسانی که خود را عارف و زاهد می‌نامند، می‌پردازد. او می‌گوید این افراد در انظار عمومی وانمود می‌کنند که افراد بسیار پاک و صالحی هستند، اما در خلوت به کارهای خلاف می‌پردازند. شاعر با زبان طنز و کنایه، این افراد را به باد انتقاد می‌گیرد و از آن‌ها می‌خواهد که به جای اینکه به دیگران نصیحت کنند، خودشان به اعمالشان توجه کنند.

مفاهیم کلیدی:

• ریاکاری و نفاق: انتقاد شدید از رفتارهای دوگانه و منافقانه.
• ظاهر و باطن: تفاوت بین ظاهر و باطن افراد.
• عرفان و زهد کاذب: انتقاد از کسانی که ادعای عرفان و زهد می‌کنند اما در عمل خلاف آن عمل می‌کنند.
• صداقت و راستگویی: اهمیت صداقت و راستگویی در زندگی.

تعبیر در فال

اگر این غزل در فال حافظ بیاید، معمولاً به معنای مواجهه با افراد ریاکار و منافق است. همچنین می‌تواند به معنای اهمیت شناخت حقیقت و پرهیز از ظواهر فریبنده باشد.

کاربردهای این غزل

• انتقاد اجتماعی: این غزل به برخی از رفتارهای ناپسند اجتماعی انتقاد می‌کند.
• هوشیاری و بیداری: به ما یادآوری می‌کند که باید هوشیار باشیم و به ظواهر فریب نخوریم.
• عشق و حقیقت: اهمیت عشق و حقیقت را در زندگی بیان می‌کند.

در کل، غزل شماره 199 حافظ، یک اثر هنری بی‌نظیر است که به زیبایی تمام، به موضوع ریاکاری، نفاق و اهمیت شناخت حقیقت می‌پردازد.