تفسیر غزل شماره 178 حافظ: هر که شد محرم دل در حرم یار بماند

غزل شماره 178 حافظ یکی از غزل‌های عمیق و پرمعنای حافظ است که به موضوع عشق، عرفان و رابطه انسان با معبود می‌پردازد. این غزل، علاوه بر زیبایی ادبی، حاوی مفاهیم فلسفی و عرفانی نیز هست.

معنی بیت به بیت:

• هر که شد محرم دل در حرم یار بماند: کسی که دلش را به محرم اسرار یار کرد، در حرم محبوبش باقی خواهد ماند. یعنی کسی که به رازهای عشق دست پیدا کند، در آن عشق ابدی خواهد ماند.
• وان که این کار ندانست در انکار بماند: و کسی که این کار را نیاموخت، در انکار و شک باقی خواهد ماند. یعنی کسی که به راز عشق پی نبرد، در شک و تردید خواهد ماند.
• اگر از پرده برون شد دل من عیب مکن: اگر دلم از پرده بیرون آمد و آشکار شد، مرا سرزنش نکن.
• شکر ایزد که نه در پرده پندار بماند: شکر خدا که دل من در پرده پندار و وهم نماند.
• صوفیان واستدند از گرو می همه رخت: صوفیان همه لباس خود را از گرو شراب بیرون آوردند.
• دلق ما بود که در خانه خمار بماند: اما لباس من (یعنی دل من) در خانه شراب‌فروش (یعنی در بند دنیا) باقی ماند.
• محتسب شیخ شد و فسق خود از یاد ببرد: محتسب (کسی که مراقب اعمال مردم است) شیخ شد و فسق خود را فراموش کرد.
• قصه ماست که در هر سر بازار بماند: اما داستان من در همه جا نقل می‌شود.
• هر می لعل کز آن دست بلورین ستدیم: هر جام شراب لعل‌گون که از آن دست بلورین گرفتیم،
• آب حسرت شد و در چشم گهربار بماند: به آبی از حسرت تبدیل شد و در چشم ما باقی ماند.
• جز دل من کز ازل تا به ابد عاشق رفت: جز دل من که از ازل تا ابد عاشق بوده است،
• جاودان کس نشنیدیم که در کار بماند: هیچ کس را ندیدیم که همیشه عاشق بماند.
• گشت بیمار که چون چشم تو گردد نرگس: کسی بیمار شد که خواست مانند چشم تو نرگس شود.
• شیوه تو نشدش حاصل و بیمار بماند: اما به شیوه تو نرسید و بیمار ماند.
• از صدای سخن عشق ندیدم خوشتر: از صدای سخن عشق چیزی خوش‌تر ندیدم.
• یادگاری که در این گنبد دوار بماند: یادگاری که در این جهان چرخان باقی بماند.

تفسیر کلی غزل:

حافظ در این غزل به موضوع عشق، عرفان و جستجوی حقیقت می‌پردازد. او از یک سو به ظواهر دینی و عرفانی انتقاد می‌کند و از سوی دیگر، به عشق و معرفت واقعی اشاره می‌کند. او می‌گوید که عشق واقعی، عشقی است که انسان را به سوی حقیقت و کمال می‌برد.

مفاهیم کلیدی:

• محرم دل: کسی که به رازهای قلب و روح خود پی ببرد.
• حرم یار: جایگاه محبوب و معشوق حقیقی.
• صوفی: عارف و سالک طریق عرفان.
• محتسب: کسی که مراقب اعمال مردم است.
• عشق حقیقی: عشقی که انسان را به سوی کمال می‌برد.

تعبیر در فال:

اگر این غزل در فال حافظ بیاید، معمولاً به معنای جستجوی حقیقت، عشق و معرفت است. همچنین می‌تواند به معنای انتقاد از ظواهر و توصیه به توجه به باطن باشد.

کاربردهای این غزل:

• عرفان و فلسفه: این غزل حاوی مفاهیم عمیق عرفانی و فلسفی است.
• انتقاد از ظواهر: حافظ در این غزل به ظواهر دینی و اجتماعی انتقاد می‌کند.
• جستجوی حقیقت: این غزل به انسان توصیه می‌کند که به دنبال حقیقت و معرفت باشد.