تفسیر غزل 93 حافظ: “چه لطف بود که ناگاه رشحه قلمت”

غزل شماره 93 حافظ یکی از عاشقانه‌ترین و در عین حال عمیق‌ترین غزل‌های این شاعر بزرگ است. این غزل که با بیت معروف “چه لطف بود که ناگاه رشحه قلمت” آغاز می‌شود، بیانگر عشق سوزان شاعر به معشوق و التماس او برای توجه معشوق است.

موضوع اصلی غزل:

• عشق و التماس: موضوع اصلی غزل، عشق سوزان شاعر به معشوق و التماس او برای توجه معشوق است.
• قدردانی و شکرگزاری: شاعر از معشوق به خاطر توجهی که به او داشته، تشکر و قدردانی می‌کند.
• امید به دیدار: شاعر امیدوار است که بتواند به زودی معشوق خود را ملاقات کند.

تفسیر بیت به بیت:

• چه لطف بود که ناگاه رشحه قلمت / حقوقِ خدمتِ ما عرضه کرد بر کرمت: شاعر از این که معشوق با نوشتن نامه‌ای، به او توجه کرده است، بسیار خوشحال است و این را لطف بزرگی می‌داند.
• به نوک خامه رقم کردۀ مرا / که کارخانۀ دوران مباد بی رقمت: شاعر از معشوق می‌خواهد که یاد او را فراموش نکند و همیشه به او فکر کند.
• نگویم از منِ بیدل به سهو کردی یاد / که در حسابِ خِرد نیست سهو بر قلمت: شاعر می‌گوید که حتی اگر معشوق به او به صورت اتفاقی یاد کرده باشد، باز هم برایش ارزشمند است.
• مرا ذلیل مگردان به شکرِ این نعمت / که داشتِ دولتِ سرمد عزیز و محترم است: شاعر از معشوق می‌خواهد که به خاطر این لطف، او را خوار و ذلیل نکند.
• بیا که با سرِ زلفت قرار خواهم کرد / که گر سرم برود برندارم از قدمت: شاعر از معشوق می‌خواهد که به او ملحق شود و حتی اگر جان خود را از دست بدهد، از پای او برنخواهد خواست.
• ز حالِ ما دلت آگه شود مگر وقتی / که لاله بردمد از خاکِ کشتگانِ غمت: شاعر می‌گوید که شاید معشوق زمانی به حال او پی ببرد که او از دنیا رفته باشد.
• روانِ تشنۀ ما را به جرعه ای دریاب / چو میدهند زلالِ خضر ز جامِ جمت: شاعر از معشوق می‌خواهد که به او توجه کند و او را از این عطش سیراب کند.
• همیشه وقتِ تو ای عیسیِ صبا خوش باد / که جانِ حافظِ دلخسته زنده شد به دمت: شاعر از معشوق به عنوان مصلح و درمانگر یاد می‌کند و از او می‌خواهد که همیشه سلامت و تندرست باشد.

تفسیر کلی غزل:

این غزل، بیانگر عشق بی‌حد و حصر شاعر به معشوق و التماس او برای توجه معشوق است. شاعر در این غزل، تمام احساسات ناشی از دوری، از جمله غم، اندوه، امید و یأس را به زیبایی بیان کرده است. همچنین، این غزل نشان می‌دهد که عشق، نیرویی قدرتمند است که می‌تواند انسان را به هر کاری وادار کند.

نکات قابل توجه:

• زبان ساده و روان: زبان غزل بسیار ساده و روان است و به راحتی می‌توان مفاهیم آن را درک کرد.
• تکرار واژه‌ها: تکرار واژه‌هایی مانند “دل”، “جان”، “عشق” و “گریه” بر تأکید بر احساسات شاعر می‌افزاید.
• استفاده از تشبیهات و استعارات: حافظ در این غزل از تشبیهات و استعارات زیبایی استفاده کرده است که به زیبایی شعر افزوده است.

در کل، غزل 93 حافظ، یک اثر ادبی بسیار ارزشمند است که بیانگر عمق عشق و احساسات انسانی است.

نکات تکمیلی:

• این غزل، اغلب در فال حافظ برای بیان امیدواری و رسیدن به خواسته‌ها تعبیر می‌شود.
• برخی مفسران، این غزل را نمادی از عشق عرفانی و وصال به حق تعبیر می‌کنند.