غزل شماره ۱۵ حافظ: ای شاهد قدسی که کشد بند نقابت

غزل شماره ۱۵ حافظ یکی از عمیق‌ترین و عرفانی‌ترین غزل‌های اوست که به موضوعاتی چون عشق الهی، جستجوی حقیقت، و ارتباط انسان با خداوند می‌پردازد. این غزل به دلیل پیچیدگی مفاهیم و استفاده از زبان نمادین، همواره مورد توجه عارفان و محققان ادبی قرار گرفته است.

معنی بیت به بیت:

• ای شاهد قدسی که کشد بند نقابت: ای شاهد مقدس که پرده نقاب از چهره حقیقت برمی‌داری،
• وی مرغ بهشتی که دهد دانه و آبت: ای پرنده بهشتی که روزی‌ات را چه کسی می‌دهد؟
• خوابم بشد از دیده در این فکر جگرسوز: در این اندیشه سوزناک که تو را چه کسی روزی می‌دهد، خواب از چشمم پریده است.
• کاغوش که شد منزل آسایش و خوابت: آغوش چه کسی آرامگاه و منزلگاه آسایش توست؟
• درویش نمی‌پرسی و ترسم که نباشد: از درویشی نمی‌پرسی و می‌ترسم که کسی نباشد که به تو توجه کند.
• اندیشه آمرزش و پروای ثوابت: به آمرزش و پاداش کارهای نیک اندیشه‌ای.
• راه دل عشاق زد آن چشم خماری: آن چشم مست و دلربا، راه دل عاشقان را گمراه کرد.
• پیداست از این شیوه که مست است شرابت: از این رفتار معلوم است که شراب عشق تو مست کننده است.
• تیری که زدی بر دلم از غمزه خطا رفت: تیری که از نگاهت بر دلم زدی، به هدف خورد.
• تا باز چه اندیشه کند رای صوابت: پس دوباره چه تصمیمی بگیری؟
• هر ناله و فریاد که کردم نشنیدی: هر چه ناله و فریاد کردم، تو نشنیدی.
• پیداست نگارا که بلند است جنابت: آشکار است که مقام تو بسیار بلند است.
• دور است سر آب از این بادیه هشدار: فاصله‌ی ما تا چشمه حقیقت بسیار زیاد است، مواظب باش.
• تا غول بیابان نفریبد به سرابت: مبادا شیطان تو را با سراب فریب دهد.
• تا در ره پیری به چه آیین روی ای دل: ای دل، در پیری به چه راهی خواهی رفت؟
• باری به غلط صرف شد ایام شبابت: افسوس که ایام جوانی به بطالت گذشت.
• ای قصر دل افروز که منزلگه انسی: ای کاخ دل‌فروز که محل انس و الفت است،
• یا رب مکناد آفت ایام خرابت: خدایا، بگذار بلایی بر تو نیاید.
• حافظ نه غلامیست که از خواجه گریزد: حافظ بنده‌ای نیست که از مولایش بگریزد.
• صلحی کن و بازآ که خرابم ز عتابت: با من آشتی کن و برگرد که از قهرت ویران شده‌ام.

تفسیر کلی:

در این غزل، حافظ با زبان حال یک سالک عرفانی، به جستجوی حقیقت و عشق الهی می‌پردازد. او از خداوند می‌خواهد که پرده از روی حقیقت بردارد و او را به سوی خود راهنمایی کند. حافظ در این غزل، به زیبایی از نمادهای عرفانی مانند شراب، چشم، و راه استفاده کرده است.

مفاهیم اصلی غزل:

• عشق الهی: عشق به خداوند و جستجوی وصال او.
• حقیقت و معرفت: جستجوی حقیقت و رسیدن به معرفت.
• فراق و وصل: دوری از محبوب و امید به وصل.
• توبه و بازگشت: پشیمانی از گناهان و درخواست بخشش.

تفسیرهای مختلف:

• تفسیر عرفانی: در این تفسیر، غزل به عنوان یک سفر عرفانی تفسیر می‌شود و همه مفاهیم به سمت عرفان و عشق الهی سوق داده می‌شوند.
• تفسیر عاشقانه: در این تفسیر، غزل به عنوان یک غزل عاشقانه تفسیر می‌شود و معشوق به عنوان یک انسان زمینی در نظر گرفته می‌شود.
• تفسیر اجتماعی: در این تفسیر، غزل به عنوان انتقادی از جامعه و وضعیت انسان در دنیا تفسیر می‌شود.

نکات مهم:

• نمادها: نمادهایی مانند شراب، چشم، راه، و کاخ در این غزل مفاهیم عمیق عرفانی دارند.
• زبان پیچیده: زبان غزل بسیار پیچیده و پر از ایهام است و درک کامل آن نیازمند آشنایی با مفاهیم عرفانی است.
• عواطف انسانی: غزل پر از احساسات انسانی مانند عشق، امید، ناامیدی و پشیمانی است.

نتیجه گیری:

غزل شماره ۱۵ حافظ، یکی از عمیق‌ترین و پیچیده‌ترین غزل‌های اوست که تفسیر آن نیازمند دانش و آشنایی با عرفان و ادبیات فارسی است. این غزل، نمونه‌ای کامل از غزل عرفانی در ادبیات فارسی است.