تفسیر غزل شماره 5 دیوان شمس

این غزل یکی از زیباترین و عمیق‌ترین غزل‌های مولانا است که به شمس تبریزی خطاب شده است. در این غزل، مولانا با زبان شاعرانه و عرفانی، عشق سوزان خود به شمس را بیان می‌کند و از او می‌خواهد که به کمک او بیاید.

تفسیر بیت به بیت:

• بیت‌های اول و دوم: مولانا زیبایی‌های ظاهری و باطنی شمس را توصیف می‌کند و او را به گل، سرو، ماه، شمع و… تشبیه می‌کند. این توصیفات نشان‌دهنده شیفتگی عمیق مولانا به زیبایی‌های وجودی شمس است.
• بیت سوم: مولانا عشق را به آتشکده‌ای تشبیه می‌کند که به دل عاشقان زده است و از شمس می‌خواهد که به او آرامش دهد.
• بیت چهارم و پنجم: مولانا از سوز و گداز عشق خود می‌گوید و از شمس می‌خواهد که به او کمک کند. او حاضر است برای دیدار شمس هر کاری انجام دهد.
• بیت ششم تا دهم: مولانا به زیبایی‌های شمس اشاره می‌کند و از او می‌خواهد که به او توجه کند. او می‌گوید که همه عالم به شمس نیاز دارند و شمس نور و امید آن‌هاست.
• بیت یازدهم و دوازدهم: مولانا از شمس می‌خواهد که به او رحم کند و به او توجه کند. او می‌گوید که حاضر است برای خدمت به شمس هر کاری انجام دهد.
• بیت سیزدهم: مولانا می‌گوید که خیال شمس همیشه با عاشقان همراه است و از شمس می‌خواهد که از نظر آن‌ها غایب نشود.
• بیت چهاردهم و پانزدهم: مولانا از بی‌قراری دل خود می‌گوید و دلش را به حسن روی، نرگس، ابرو و لعل لب شمس مشغول می‌داند.
• بیت شانزدهم و هفدهم: مولانا به عشق نام‌های مختلفی می‌دهد و می‌گوید که عشق درد بی‌درمان اوست. او از شمس می‌خواهد که به او رحم کند.
• بیت هجدهم: مولانا از شمس می‌خواهد که به او کمک کند تا آسیاب دلش از گندم عشق پر شود.
• بیت نوزدهم: مولانا می‌گوید که دیگر نمی‌خواهد نفس بکشد و از شمس می‌خواهد که به او رحم کند.

مفاهیم کلی غزل:

• عشق سوزان: مهم‌ترین مضمون این غزل، عشق سوزان و بی‌حد و مرز مولانا به شمس است.
• وحدت وجود: مولانا در این غزل به وحدت وجود و اتحاد خود با شمس اشاره می‌کند.
• زیبایی‌شناسی: مولانا با استفاده از زیباترین واژه‌ها و تشبیهات، زیبایی‌های شمس را توصیف می‌کند.
• عشق الهی: عشق مولانا به شمس، در واقع عشق به خداوند است.
• رهایی از تعلقات دنیوی: مولانا از شمس می‌خواهد که او را از بند تعلقات دنیوی و عقل محدود آزاد کند.

اهمیت این غزل:

این غزل یکی از زیباترین و تأثیرگذارترین غزل‌های دیوان شمس است که به خوبی بیانگر عمق عشق و ارادت مولانا به شمس است. این غزل به ما نشان می‌دهد که عشق می‌تواند چه نیروی قدرتمندی باشد و انسان را به چه تحولات روحانی برساند.

نکات قابل توجه:

• تکرار واژه‌های “ای” و “تو” بر شدت احساسات مولانا دلالت دارد.
• استفاده فراوان از تشبیهات و استعاره‌ها به زیبایی و عمق این غزل افزوده است.