آداب گرفتن فال حافظ
چقدر به فال حافظ اعتقاد دارید؟ آیا تاکنون به عمق اشعار او و تأثیرات معنوی آن‌ها اندیشیده‌اید؟ اصلاً چقدر با زندگی و شخصیت این شاعر بزرگ آشنا هستید؟ حافظ، شاعری است که آثارش نه تنها در ادبیات فارسی، بلکه در فرهنگ ایرانی نیز جایی ویژه دارد. همین‌طور که به صندلی مترو تکیه داده‌اید و در افکار خود غرق شده‌اید، کودکی با صورت سیاه و خسته رو به روی شما می‌ایستد؛ او با چشمان معصوم و نگرانش به شما زل می‌زند و با حالتی التماس‌آمیز از شما می‌خواهد از لا به لای کاغذهای رنگی که در دست دارد، یکی را به عنوان فال برگزینید. این کار نه تنها می‌تواند بر ذهن مشوش شما تاثیر گذارد، بلکه برای او نیز منفعتی کوچک فراهم سازد. چه کار می‌کنید؟ آیا نگاهتان را از او می‌گیرید و به دنیای روزمره خود برمی‌گردید یا اینکه تصمیم می‌گیرید با نیتی خاص یکی از آن کاغذها را انتخاب کنید تا شاید پاسخ سوالات ناگفته‌ای که در دل دارید را بیابید؟ انتخاب شما ممکن است آغاز یک مسیر تازه باشد؛ مسیری که هماهنگی بین تقدیر و اختیار انسانی را نمایان کند.
معنای فال حافظ چیست؟
در لغت «فال» به معنای پیش‌بینی و پیش‌گویی آینده در زمینه‌ی رویدادی خوب یا بد بر اساس دیده‌ها یا شنیده‌هاست.
حاجی خلیفه، جغرافی‌دان و تاریخ‌دان ترک در «کشف الظنون» بیان می کند که فال دانشی است که بر پایه ی آن برخی از رخدادها و رویدادهای آینده پیش‌بینی می شود. فال کلمه ای است عربی که در زبان فارسی به معنی «شگون» که هم به مفهوم خوب و هم در مفهوم بد، شناخته می شود. در عربی به فال خوب زدن «تفأل» و به فال بد زدن «طیره» و در زبان فارسی فال خوب زدن را «مروا» و فال بد زدن را «مرغوا» می‌گویند.
یکی از باورهای کهن و عمومی مردم ایران گرفتن فال و پیش‌بینی آینده فعل خویش است. از مرسوم ترین روش‌های تفأل (استخاره) که پس از ظهور دین مبین اسلام رایج شد و بعد از آن نیز به دیگر آثار ادبی که تصور می شد که نویسنده اش بهره ای از کلام حق دارد، گسترش یافت.
طالب آملی، ملک الشعرای دربارِ جهانگیر شاه گورکانی، در دیوانش فقط تفأل به دیوان حافظ را درست دانسته است.
فال حافظ از کجا شروع شد؟
به نظر شما، اولین بار چه کسی فال حافظ گرفت؟ خودش؟ اطرافیانش؟ حاکم شهری که در آن سکونت داشته؟…
این تاریخچه تنها به چند ساعت پس از فوت حافظ برمی گردد. اتهام زدن به شعرای عارف رسمی است دیرینه از سوی افراد متعصب و نادان که تا کنون نیز ادامه داشته است. پس از فوت این شاعر نامی، عده ای به خاطر تصورشان از رند بودن حافظ و یا اینکه او شراب خوار بوده، دفن جسد وی در مصلای شهر را درست نمی پنداشتند و نماز گزاردن بر جسدش را لایق نمی دانستند؛ از این رو اندیشمندان و پیروان ایشان از خود کتاب حافظ برای رفع این مشکل استفاده کردند.
فال گرفتن از جایی شروع شد که برای کسب تکلیف دفن این شاعر، غزلی نمایان شد و اجازه دفن او به صراحت بیان شد:
کنون که می دمد از بوستان نسیم بهشت
من و شراب و فرح‌بخش و یار حور سرشت
مکن به نامه سیاهی ملامت من مست
که آگه است که تقدیر بر سرش چه نوشت؟
قدم دریغ مدار از جنازه حافظ
که گرچه غرق گناه است می‌رود به بهشت
که در آخر با بهت‌زدگی جمع مراسم تشییع پیکر این بزرگوار صورت گرفت. البته این ماجرا، بر شهرت حافظ تحت عنوان «لسان الغیب» نیز افزود.
آداب گرفتن فال حافظ
گزینش غزل از دیوان حافظ به همراه آداب خاصی است که اطلاعات دقیقی از جزئیات آن در گذشته در دسترس نیست؛ اما با توجه به مستندات و متون تاریخی، می‌توان گفت که ابتدا نیت می‌کردند و حتی بر روح حافظ تکبیر می‌گفتند و اخلاص می‌خواندند و سپس دیوان را باز می‌کردند. قدیمی‌ترین منبع تفأل به دیوان حافظ، که به نام دیار بکریه شناخته می‌شود، نقل کرده است که از زمان‌های قدیم آن بیتی که در بالای صفحه سمت راست قرار داشته، مورد توجه فال‌گیرها بوده است. با ابداع روش‌های جدید و تنوع دادن به این روش‌ها، امروزه فال گیرنده‌های حرفه‌ای وجود دارند که معمولاً «فال خوان» نامیده می‌شوند. این افراد رو به قبله نشسته و دیوان را مانند یک کتاب مقدس در دست چپ خود نگه می‌دارند و از صاحب فال درخواست می‌کنند تا نیت کند. سپس با سر انگشت خود صفحه‌ای را به طور تصادفی باز کرده؛ اولین غزلی که در صفحه سمت راست مشاهده کنند، غزل مربوط به فال خواهد بود. غزل بعدی نیز شاهد فال نامیده شده و گاهی اوقات پس فال نیز گفته می‌شود. برای تعیین بیتی که مقصود فال در آن نهفته است، خواندن غزل معمولاً از بیت اول تا سوم ادامه پیدا کرده یا حتی ممکن است تا هفتم یا انتهای غزل پیش برود. برخی افراد اعتقاد دارند قبل از گرفتن فال باید وضو گرفت، رو به قبله نشسته چشم‌ها را بست و صلوات فرستاد. همچنین برخی دیگر با خواندن فاتحه برای حافظ و بیان عبارت «برسد به دست حافظ شیرازی» اقدام کرده و سپس با فوت کردن به آسمان دیوان را باز کرده تا فال بگیرند
