تفسیر غزل شماره 69 حافظ: کس نیست که افتاده آن زلف دوتا نیست

غزل شماره 69 حافظ یکی از عاشقانه‌ترین و پرشورترین غزل‌های اوست که به موضوع عشق، زیبایی معشوق و تأثیر او بر دیگران می‌پردازد. این غزل با بیت آغازین “کس نیست که افتاده آن زلف دوتا نیست” به وضوح بیان می‌کند که همه شیفته زیبایی معشوق هستند و تحت تأثیر او قرار گرفته‌اند.

تفسیر کلی غزل

در این غزل، حافظ با زبانی شاعرانه و پر از احساس، به توصیف زیبایی بی‌نظیر معشوق و تأثیر او بر دیگران می‌پردازد. او از زیبایی معشوق به گونه‌ای سخن می‌گوید که گویی همه جهان شیفته او هستند و تحت تأثیر جذابیت او قرار گرفته‌اند. شاعر در این غزل به زیبایی‌های طبیعت، عشق به خداوند و لذت‌های معنوی اشاره می‌کند و به خواننده توصیه می‌کند که به دنبال زیبایی‌های درونی باشد.

تفسیر بیت به بیت

هر بیت از این غزل، حاوی معانی ژرفی است که نیازمند تفسیر و تحلیل دقیق است.

• بیت اول: کس نیست که افتاده آن زلف دوتا نیست:

  • معنی: هیچ کس نیست که شیفته آن زلف دو رشته نشده باشد.
  • تفسیر: شاعر به زیبایی زلف معشوق اشاره می‌کند و می‌گوید که همه شیفته آن هستند.

• بیت دوم: در رهگذری کیست که دامی ز بلا نیست:

  • معنی: در گذر زندگی، کسی نیست که گرفتار مشکلی نباشد.

• تفسیر: شاعر می‌گوید که همه انسان‌ها در زندگی با مشکلات مواجه می‌شوند.

• بیت سوم: چون چشم تو دل می‌برد از گوشه نشینان:

  • معنی: چون چشم تو دل همه را، حتی گوشه‌گیران را می‌رباید.

• تفسیر: شاعر به قدرت چشم‌های معشوق در جذب دیگران اشاره می‌کند.

• بیت چهارم: همراه تو بودن گنه از جانب ما نیست:

  • معنی: همراه تو بودن گناه نیست، بلکه از جانب ماست.

• تفسیر: شاعر می‌گوید که همراهی با معشوق گناهی ندارد و این تمایل طبیعی انسان است.

• بیت پنجم: روی تو مگر آینه لطف الهیست:

  • معنی: صورت تو آینه‌ای از لطف خداست.

• تفسیر: شاعر به زیبایی معنوی معشوق اشاره می‌کند و می‌گوید که صورت او آیینه‌ای از زیبایی‌های الهی است.

• بیت ششم: حقا که چنین است و در این روی و ریا نیست:

  • معنی: به راستی چنین است و در این صورت هیچ ریاکاری نیست.

• تفسیر: شاعر تأکید می‌کند که زیبایی معشوق واقعی است و هیچ ریاکاری در آن وجود ندارد.

• بیت هفتم: نرگس طلبد شیوه چشم تو زهی چشم:

  • معنی: نرگس می‌خواهد مانند چشم تو باشد، چه چشم زیبایی!

• تفسیر: شاعر به زیبایی چشم‌های معشوق اشاره می‌کند و می‌گوید که حتی گل نرگس نیز آرزو می‌کند که مانند چشم او باشد.

• بیت هشتم: مسکین خبرش از سر و در دیده حیا نیست:

  • معنی: این نرگس بیچاره از سر و چشم خود خجالت نمی‌کشد.

• تفسیر: شاعر به بی‌حیایی نرگس در برابر زیبایی چشم معشوق اشاره می‌کند.

• بیت نهم: از بهر خدا زلف مپیرای که ما را:

  • معنی: به خاطر خدا زلفت را پنهان نکن که ما را به جان می‌آورد.

• تفسیر: شاعر از معشوق می‌خواهد که زلف خود را نشان دهد.

• بیت دهم: شب نیست که صد عربده با باد صبا نیست:

  • معنی: شبی نیست که صدها ناله با باد صبا همراه نباشد.

• تفسیر: شاعر به تعداد زیاد عاشقانی که به معشوق دل بسته‌اند اشاره می‌کند.

• بیت یازدهم: بازآی که بی روی تو ای شمع دل افروز:

  • معنی: برگرد که بدون روی تو ای شمع دل افروز، در این مجلس نشانی از نور و صفاست.

• تفسیر: شاعر از معشوق می‌خواهد که برگردد تا مجلسشان روشن شود.

• بیت دوازدهم: در بزم حریفان اثر نور و صفا نیست:

  • معنی: در مجلس دوستان، بدون روی تو نشانی از نور و صفاست.

• تفسیر: شاعر می‌گوید که بدون حضور معشوق، مجلس بی‌روح است.

• بیت سیزدهم: تیمار غریبان اثر ذکر جمیل است:

  • معنی: رسیدگی به حال غریبه‌ها نتیجه ذکر نیک است.

• تفسیر: شاعر به اهمیت کمک به دیگران اشاره می‌کند.

• بیت چهاردهم: جانا مگر این قاعده در شهر شما نیست:

  • معنی: ای جانم، مگر این قانون در شهر شما وجود ندارد؟

• تفسیر: شاعر از معشوق می‌پرسد که آیا این قانون که باید به دیگران کمک کرد، در شهر او نیز وجود دارد؟

• بیت پانزدهم: دی می‌شد و گفتم صنما عهد به جای آر:

  • معنی: دیروز گفتم ای زیبا روی، به عهد خود وفا کن.

• تفسیر: شاعر از معشوق می‌خواهد که به عهدی که با او بسته است وفا کند.

• بیت شانزدهم: گفتا غلطی خواجه در این عهد وفا نیست:

  • معنی: معشوق گفت: ای خواجه تو اشتباه می‌کنی، در این عهد وفایی نیست.

• تفسیر: معشوق به شاعر می‌گوید که او به عهد خود وفا نخواهد کرد.

• بیت هفدهم: گر پیر مغان مرشد من شد چه تفاوت:

  • معنی: اگر پیر مغان مرشد من شود چه فرقی می‌کند؟

• تفسیر: شاعر می‌گوید که حتی اگر پیر مغان مرشد او شود، باز هم به معشوق خود عشق می‌ورزد.

• بیت هجدهم: در هیچ سری نیست که سری ز خدا نیست:

  • معنی: در هیچ سری نیست که رازی از خدا نباشد.

• تفسیر: شاعر می‌گوید که همه چیز به خدا مربوط است.

• بیت نوزدهم: عاشق چه کند گر نکشد بار ملامت:

  • معنی: عاشق چه کند اگر بار ملامت را نکشید؟

• تفسیر: شاعر می‌گوید که عاشق مجبور است که بار ملامت را به دوش بکشد.

• بیت بیستم: با هیچ دلاور سپر تیر قضا نیست:

  • معنی: هیچ دلیرمردی نمی‌تواند مقابل تیر تقدیر مقاومت کند.

• تفسیر: شاعر می‌گوید که تقدیر همه چیز را تعیین می‌کند.

• بیت بیست و یکم: در صومعه زاهد و در خلوت صوفی:

  • معنی: در صومعه زاهد و در خلوت صوفی.

• تفسیر: شاعر به زاهد و صوفی اشاره می‌کند.

• بیت بیست و دوم: جز گوشه ابروی تو محراب دعا نیست:

  • معنی: جز گوشه ابروی تو محراب عبادت نیست.

• تفسیر: شاعر می‌گوید که تنها گوشه ابروی معشوق برای او محل عبادت است.

• بیت بیست و سوم: ای چنگ فروبرده به خون دل حافظ:

  • معنی: ای چنگ که در خون دل حافظ فرو رفته است.

• تفسیر: شاعر به چنگ خود اشاره می‌کند که از خون دل او آغشته شده است.

• بیت بیست و چهارم: فکرت مگر از غیرت قرآن و خدا نیست:

  • معنی: آیا فکر تو از غیرت قرآن و خدا نیست؟

• تفسیر: شاعر از چنگ خود می‌پرسد که آیا غیرت تو از قرآن و خدا نیست؟

مفاهیم اصلی غزل

• عشق و زیبایی: عشق شدید به معشوق و زیبایی بی‌نظیر او
• تأثیر معشوق: تأثیرگذاری معشوق بر همه موجودات
• عرفان و معرفت: شناخت حقایق عالم و رسیدن به کمال
• نقد اجتماعی: انتقاد از برخی رفتارهای اجتماعی

کاربرد غزل

این غزل به دلیل بیان احساسات عاشقانه‌ی شدید و توصیف‌های زیبای شاعر، یکی از محبوب‌ترین غزل‌های حافظ است و در بسیاری از موارد برای فال و تعبیر استفاده می‌شود.