تفسیر غزل 41 حافظ: اگر چه باده فرح‌بخش و باد گل‌بیز است

غزل 41 حافظ با بیت آغازین “اگر چه باده فرح‌بخش و باد گل‌بیز است” یکی از غزل‌های مشهور و پر مفهوم این شاعر بزرگ است. این غزل به موضوعاتی همچون لذت‌های دنیا، گذران عمر، پندهای اخلاقی و توصیه به پرهیزکاری می‌پردازد.

تفسیر بیت به بیت

• بیت اول: اگر چه باده فرح‌بخش و باد گل‌بیز است

  • معنی: اگرچه شراب شادی‌آور است و نسیم بهاری دل‌انگیز،
  • تفسیر: حافظ در این بیت به لذت‌های دنیوی اشاره می‌کند و می‌گوید که این لذت‌ها اگرچه خوشایند هستند، اما ماندگار نیستند.

• بیت دوم: به بانگ چنگ مخور می که محتسب تیز است

  • معنی: با صدای ساز شراب نخور، زیرا محتسب (پلیس شراب) تیزبین است.
  • تفسیر: شاعر به پرهیزکاری و رعایت قوانین اجتماعی اشاره می‌کند و هشدار می‌دهد که لذت‌جویی افراطی عواقب ناخوشایندی دارد.

• بیت سوم: صراحی‌ای و حریفی گرت به چنگ افتد

  • معنی: اگر بطری شراب و همدمی به دستت افتاد،
  • تفسیر: حافظ در این بیت به فرصت‌هایی که در زندگی به دست می‌آید اشاره می‌کند.

• بیت چهارم: به عقل نوش که ایام، فتنه انگیز است

  • معنی: با عقل بنوش، زیرا روزگار پر از فتنه و آشوب است.
  • تفسیر: شاعر توصیه می‌کند که در لذت‌جویی احتیاط کنیم و عاقلانه عمل کنیم.

• بیت پنجم: در آستینِ مُرَقَّع، پیاله پنهان کن

  • معنی: پیاله را در آستین وصله‌دار پنهان کن.
  • تفسیر: این بیت به پنهان‌کاری و احتیاط در لذت‌جویی اشاره دارد.

• بیت ششم: که همچو چَشمِ صُراحی زمانه خون‌ریز است

  • معنی: زیرا چشم زمانه همچون چشم کوزه خونریز است.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که زمانه بی‌رحم است و هر آن ممکن است لذت‌های ما را از ما بگیرد.

• بیت هفتم: به آبِ دیده بشوییم خرقه‌ها از می

  • معنی: با آب چشم، خرقه‌هایمان را از شراب بشوییم.
  • تفسیر: شاعر به توبه و پشیمانی از گناهان اشاره می‌کند.

• بیت هشتم: که موسمِ ورع و روزگارِ پرهیز است

  • معنی: زیرا وقت پرهیزکاری و روزگار ترک گناه است.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که باید از گناه دوری کنیم و به سوی پرهیزکاری برویم.

• بیت نهم: مجوی عیشِ خوش از دورِ باژگونِ سپهر

  • معنی: به دنبال خوشی از چرخ بدیمن مباش.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که خوشی‌های پایدار در دنیا وجود ندارد و نباید به دنبال آن‌ها باشیم.

• بیت دهم: که صاف این سَرِ خُم جمله دُردی آمیز است

  • معنی: زیرا همه این شراب خالص، دردآور است.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که حتی لذت‌های ظاهری نیز در نهایت به دردسر و رنج منجر می‌شوند.

• بیت یازدهم: سپهرِ برشده، پرویزنیست خون افشان

  • معنی: آسمان شکافته شده، پرویز خونریز نیست.
  • تفسیر: شاعر به تغییرات ناگهانی و غیرمنتظره در زندگی اشاره می‌کند.

• بیت دوازدهم: که ریزه‌اش سرِ کسری و تاجِ پرویز است

  • معنی: که قطره‌های آن سر کسری و تاج پرویز را بر باد داده است.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که حتی قدرتمندترین افراد نیز از دست زمانه در امان نیستند.

• بیت سیزدهم: عراق و فارس گرفتی به شعر خوش حافظ

  • معنی: با شعر خوبت عراق و فارس را تسخیر کردی.
  • تفسیر: حافظ به قدرت شعر و تاثیر آن بر دل‌ها اشاره می‌کند.

• بیت چهاردهم: بیا که نوبتِ بغداد و وقتِ تبریز است

  • معنی: بیا که نوبت بغداد و زمان تسخیر تبریز است.
  • تفسیر: شاعر با این بیت به آینده امیدوار است و به پیروزی و موفقیت اشاره می‌کند.

تفسیر کلی غزل

در این غزل، حافظ با زبانی شیرین و شیوا، به توصیف گذران عمر، ناپایداری دنیا و اهمیت پرهیزکاری می‌پردازد. او از یک سو به لذت‌های دنیوی اشاره می‌کند و از سوی دیگر، به عواقب این لذت‌ها هشدار می‌دهد. در نهایت، حافظ به آینده امیدوار است و به پیروزی و موفقیت اشاره می‌کند.

مفاهیم اصلی غزل:

• گذران عمر: کوتاه بودن عمر و ناپایداری دنیا
• لذت‌های دنیوی: خوشی‌های زودگذر و فریبنده
• پرهیزکاری: توصیه به ترک گناه و پرهیز از لذت‌جویی افراطی
• امید به آینده: امیدواری به آینده و پیروزی

کاربرد غزل:

این غزل به دلیل زیبایی کلمات و عمق مفاهیم، یکی از محبوب‌ترین غزل‌های حافظ است و در بسیاری از موارد برای فال و تعبیر استفاده می‌شود. همچنین، این غزل به عنوان یک اثر ادبی ارزشمند در ادبیات فارسی جایگاه ویژه‌ای دارد.

نکته: تفسیر غزل‌های حافظ به دلیل عمق معانی و استفاده از نمادها و استعاره‌ها، می‌تواند متفاوت باشد. هر مفسر با توجه به دانش و دیدگاه خود می‌تواند تفسیر متفاوتی از یک غزل ارائه دهد.