تفسیر غزل 71 حافظ: زاهد ظاهرپرست از حال ما آگاه نیست

غزل 71 حافظ یکی از غزل‌های مشهور و پرطرفدار دیوان حافظ است که در آن شاعر به انتقاد از زاهدانی می‌پردازد که ظاهر‌بینی می‌کنند و از باطن و حقیقت بی‌خبرند. این غزل، نقدی اجتماعی و عرفانی است و ابعاد مختلفی از زندگی انسان و جامعه را مورد بررسی قرار می‌دهد.

مضمون کلی غزل:

این غزل، به طور کلی به تمجید از شراب و رندی و انتقاد از زهد و زاهدان می‌پردازد. حافظ، زاهدان را افرادی ظاهر‌بین و ریاکار می‌داند که از حقیقت عشق و لذت زندگی بی‌خبرند. او شراب را نمادی از عشق و معرفت می‌داند و رندی را شیوه‌ای برای رسیدن به حقیقت.

تفسیر بیت به بیت:

• بیت اول: زاهد ظاهرپرست از حال ما آگاه نیست/ در مجلس رندان ما جای خردمند نیست
  
  • این بیت، مقدمه غزل است و به طور مستقیم به زاهدان و رندان اشاره می‌کند. حافظ می‌گوید که زاهدان از حال واقعی رندان و لذت‌های معنوی آن‌ها بی‌خبرند.
• بیت دوم: گرچه در ظاهر به عبادت سر فرو می‌آوریم/ قلبي است که در بند زلف سياه توست
  
  • در این بیت، شاعر به ظاهر‌بینی زاهدان اشاره می‌کند و می‌گوید که آن‌ها به ظاهر به عبادت مشغولند، اما دلشان به عشق معشوقی اسیر است.
• بیت سوم: در طاق نباتین ما ساقی قدح می‌زند/ در حلقه عشاق ما جای سبوحی نیست
  
  • این بیت، به مجلس بزم و شراب‌خواری رندان اشاره می‌کند و می‌گوید که در این مجلس جای زاهدان و عبادت نیست.
• بیت چهارم: ما اهل صفا را به صفا خوانده‌اند عشق/ زاهد به جز از ریا چه به ما آموخت؟
  
  • در این بیت، شاعر صفا و عشق را ویژگی اصلی رندان می‌داند و زهد را چیزی جز ریا نمی‌داند.
• بیت پنجم: گر پیر مغان گوید که به ميخانه رو/ اين پند به من مذهب و دين بهتر است
  
  • در این بیت، شاعر به پند پیر مغان اشاره می‌کند که می‌گوید به میخانه برو. حافظ این پند را بهتر از آموزه‌های زاهدان می‌داند.
• بیت ششم: از بهر خدا در طلب باده مباش/ کز بهر خدا در طلب جانان باش
  
  • در این بیت، شاعر به جای طلب شراب، طلب جانان را توصیه می‌کند و می‌گوید که هدف اصلی، رسیدن به عشق حقیقی است.
• بیت هفتم: ای خواجه در این بحر طوفانی غرق ما/ یک قطره ز فیض خود ما را بنوشان
  
  • در این بیت، شاعر از خواجه (معشوق) می‌خواهد که به او از فیض خود بنوشاند و او را از این دریای طوفانی نجات دهد.
• بیت هشتم: حافظ به جز جام و میخانه طلبی نیست/ در کار جهان هیچ به جز این مقصود نیست
  
  • در این بیت، شاعر به طور خلاصه می‌گوید که تنها خواسته او جام و میخانه است و هدف اصلی او در دنیا، رسیدن به عشق و لذت است.

تفسیر کلی:

غزل 71 حافظ، نقدی بر زهد و ظاهر‌بینی است و از سوی دیگر، به تمجید از عشق، شراب و رندی می‌پردازد. حافظ در این غزل، به دنبال شکستن قید و بندهای اجتماعی و دینی است و به انسان‌ها توصیه می‌کند که به دنبال لذت‌های معنوی و عشق حقیقی باشند.

نکات قابل توجه:

• نمادها: در این غزل، نمادهایی مانند شراب، میخانه، زاهد، رندان و خواجه به کار رفته است که هر کدام نماد مفاهیم خاصی هستند.
• تضاد: در این غزل، تضاد بین زهد و رندی، ظاهر و باطن، عبادت و عشق به چشم می‌خورد.
• عرفان: این غزل، حاوی مفاهیم عرفانی است و به موضوعاتی مانند عشق، معرفت و وحدت وجود اشاره می‌کند.

نتیجه‌گیری:

غزل 71 حافظ، یکی از آثار ماندگار و پر معنا در ادبیات فارسی است که به ابعاد مختلف زندگی انسان و جامعه می‌پردازد. این غزل، همچنان پس از گذشت قرن‌ها، برای مخاطبان خود جذابیت دارد و به عنوان یک اثر هنری و ادبی مورد مطالعه و تحلیل قرار می‌گیرد.