تفسیر غزل 56 حافظ: دل سراپرده محبت اوست

غزل 56 حافظ یکی از عاشقانه‌ترین و عمیق‌ترین غزل‌های اوست که به موضوع عشق، محبت و دلدادگی می‌پردازد. این غزل با بیت آغازین “دل سراپرده محبت اوست” به وضوح بیان می‌کند که قلب شاعر به عنوان مکانی برای عشق و محبت معشوق در نظر گرفته شده است.

تفسیر کلی غزل

در این غزل، حافظ به زیبایی از عشق و دلدادگی خود به معشوق سخن می‌گوید. او دل خود را به عنوان خیمه‌ای برای عشق توصیف می‌کند و معشوق را به عنوان صاحب این خیمه معرفی می‌کند. شاعر در این غزل به زیبایی‌های طبیعت، عشق به خداوند و لذت‌های معنوی اشاره می‌کند و به خواننده توصیه می‌کند که به دنبال آرامش درونی باشد.

تفسیر بیت به بیت

• بیت اول: دل سراپرده محبت اوست:

  • معنی: قلب من خیمه محبت اوست.
  • تفسیر: حافظ می‌گوید که قلبش جایگاه عشق معشوق است.

• بیت دوم: دیده آیینه‌دار طلعت اوست:

  • معنی: چشم من آینه جمال اوست.
  • تفسیر: چشم شاعر آینه‌ای است که زیبایی معشوق را منعکس می‌کند.

• بیت سوم: من که سر درنیاورم به دو کون:

  • معنی: من که از دو جهان سر در نمی‌آورم.
  • تفسیر: شاعر به عظمت و بزرگی معشوق اشاره می‌کند که درک آن برای او دشوار است.

• بیت چهارم: گردنم زیر بار منت اوست:

  • معنی: گردنم زیر بار لطف و احسان اوست.
  • تفسیر: شاعر مدیون محبت‌های معشوق است.

• بیت پنجم: تو و طوبی و ما و قامت یار:

  • معنی: تو، درخت طوبی و ما و قامت یار.
  • تفسیر: شاعر به مقام رفیع معشوق اشاره می‌کند که مانند درخت طوبی است.

• بیت ششم: فکر هر کس به قدر همت اوست:

  • معنی: هر کس به اندازه تلاش خود به چیزی می‌رسد.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که هر کس به اندازه تلاش خود به مقصود می‌رسد.

• بیت هفتم: گر من آلوده دامنم چه عجب:

  • معنی: اگر من گناهکار باشم جای تعجب نیست.
  • تفسیر: شاعر به گناهان خود اعتراف می‌کند اما به پاکی معشوق ایمان دارد.

• بیت هشتم: همه عالم گواه عصمت اوست:

  • معنی: همه عالم گواه پاکی اوست.
  • تفسیر: شاعر بر پاکی و معصومیت معشوق تاکید می‌کند.

• بیت نهم: من که باشم در آن حرم که صبا:

  • معنی: من که باشم در آن خانه‌ای که نسیم صبحگاهی.
  • تفسیر: شاعر خود را لایق حضور در محضر معشوق نمی‌داند.

• بیت دهم: پرده دار حریم حرمت اوست:

  • معنی: نگهبان حرمت اوست.
  • تفسیر: شاعر به احترام و حرمتی که برای معشوق قائل است اشاره می‌کند.

• بیت یازدهم: بی خیالش مباد منظر چشم:

  • معنی: از یاد او غافل نشو.
  • تفسیر: شاعر به مخاطب توصیه می‌کند که همیشه به یاد معشوق باشد.

• بیت دوازدهم: زان که این گوشه جای خلوت اوست:

  • معنی: زیرا این مکان جای خلوت اوست.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که این مکان، مکانی برای خلوت و راز و نیاز با معشوق است.

• بیت سیزدهم: هر گل نو که شد چمن آرای:

  • معنی: هر گلی که در چمن می‌روید.
  • تفسیر: شاعر به زیبایی‌های طبیعت اشاره می‌کند.

• بیت چهاردهم: ز اثر رنگ و بوی صحبت اوست:

  • معنی: از اثر رنگ و بوی صحبت اوست.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که زیبایی طبیعت به خاطر وجود معشوق است.

• بیت پانزدهم: دور مجنون گذشت و نوبت ماست:

  • معنی: نوبت ما رسیده است که مانند مجنون عاشق باشیم.
  • تفسیر: شاعر خود را با مجنون مقایسه می‌کند.

• بیت شانزدهم: هر کسی پنج روز نوبت اوست:

  • معنی: هر کسی نوبتی برای عشق دارد.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که هر کسی روزی به عشق خواهد رسید.

• بیت هفدهم: ملکت عاشقی و گنج طرب:

  • معنی: پادشاهی عشق و گنج شادی.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که عشق بزرگترین پادشاهی و گنج است.

• بیت هجدهم: هر چه دارم ز یمن همت اوست:

  • معنی: هر چه دارم از برکت تلاش اوست.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که همه چیز خوب زندگی‌اش از برکت عشق معشوق است.

• بیت نوزدهم: من و دل گر فدا شدیم چه باک:

  • معنی: اگر من و دلم فدا شویم چه باک.
  • تفسیر: شاعر حاضر است همه چیز خود را برای عشق فدا کند.

• بیت بیستم: غرض اندر میان سلامت اوست:

  • معنی: هدف من سلامتی اوست.
  • تفسیر: هدف اصلی شاعر سلامتی و خوشبختی معشوق است.

• بیت بیست و یکم: فقر ظاهر مبین که حافظ را:

  • معنی: به فقر ظاهری حافظ نگاه نکن.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که فقر ظاهری او را گول نزند.

• بیت بیست و دوم: سینه گنجینه محبت اوست:

  • معنی: سینه من گنجینه محبت اوست.
  • تفسیر: شاعر می‌گوید که قلب او پر از عشق به معشوق است.

مفاهیم اصلی غزل

• عشق و محبت: عشق عمیق و پایدار به معشوق
• وحدت با معشوق: یکی شدن با معشوق
• زیبایی معنوی: زیبایی درونی و معنوی معشوق
• فداکاری: فداکاری برای عشق
• آرامش درونی: رسیدن به آرامش از طریق عشق

کاربرد غزل

این غزل به دلیل بیان احساسات عاشقانه‌ی شدید و توصیف‌های زیبای شاعر، یکی از محبوب‌ترین غزل‌های حافظ است و در بسیاری از موارد برای فال و تعبیر استفاده می‌شود. همچنین، این غزل به عنوان یک اثر ادبی ارزشمند در ادبیات فارسی جایگاه ویژه‌ای دارد.