غزل شماره 12 حافظ: ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شما

غزل دوازدهم حافظ با بیت آغازین “ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شما” یکی از عاشقانه‌ترین و زیباترین غزل‌های این شاعر بزرگ است. این غزل به زیبایی به توصیف معشوق و عشق شاعرانه می‌پردازد و حاوی مفاهیمی چون زیبایی، عشق، امید، و تواضع است.

معنی بیت به بیت:

• ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شما: ای پرتو ماه زیبایی از روی درخشان تو.
• آبروی خوبی از چاه زنخدان شما: آبروی خوبی از چاه لبخند تو است.
• عزم دیدار تو دارد جان بر لب آمده: جانم که در آستانه مرگ است، عزم دیدار تو را دارد.
• باز گردد یا برآید؟ چیست فرمان شما؟ بازگردد یا به سوی تو بیاید؟ فرمان تو چیست؟
• کس به دور نرگست طرفی نبست از عافیت: هیچ کس از کنار چشم تو سالم نرفته است.
• به که نفروشند مستوری به مستان شما: بهتر است که پرده عفت را به مست‌های عاشق تو نفروشند.
• بخت خواب آلود ما بیدار خواهد شد مگر: شاید بخت خواب آلود ما با دیدن روی تو بیدار شود.
• زان که زد بر دیده آبی، روی رخشان شما: زیرا روی درخشان تو به چشم من آب پاشیده است.
• با صبا همراه بفرست از رخت گل دسته‌ای: با باد صبا دسته گلی از لباس تو برای من بیاور.
• بو که بویی بشنویم از خاک بستان شما: تا بوی تو را از خاک باغچه تو استشمام کنم.
• عمرتان باد و مراد ای ساقیان بزم جم: عمرتان طولانی و مرادتان برآورده باد، ای ساقی‌های بزم زیبا.
• گر چه جام ما نشد پر می به دوران شما: اگرچه در دوران شما جام ما پر از شراب نشد.
• دل خرابی می‌کند، دلدار را آگه کنید: به دلدار بگو که دلم خراب است.
• زینهار ای دوستان جان من و جان شما: ای دوستان به جان من و جان شما قسم.
• کی دهد دست این غرض یا رب که همدستان شوند: خدایا کی دست می‌دهد که دل‌های ما با زلف تو یکی شود.
• خاطر مجموع ما، زلف پریشان شما: همه دل‌های ما به زلف پریشان تو گره خورده است.
• دور دار از خاک و خون دامن، چو بر ما بگذری: وقتی از کنار ما می‌گذری دامن خود را از خاک و خون دور نگه دار.
• کاندر این ره کشته بسیارند، قربان شما: زیرا در این راه عاشقان زیادی کشته شده‌اند.
• می‌کند حافظ دعایی، بشنو، آمینی بگو: حافظ دعایی می‌کند، بشنو و آمین بگو.
• روزی ما باد لعل شکرافشان شما: روزی ما آن لب لعل تو باشد.
• ای صبا با ساکنان شهر یزد از ما بگو: ای باد صبا به ساکنان شهر یزد بگو.
• کای سر حق ناشناسان گوی چوگان شما: که شما سر به راه خدا نمی‌گذارید و چوگان‌زنی می‌کنید.
• گر چه دوریم از بساط قرب، همت دور نیست: اگرچه از قرب شما دوریم اما ارادت ما دور نیست.
• بنده شاه شماییم و ثناخوان شما: بنده‌ی شاه شما هستیم و ثنایتان را می‌گوییم.
• ای شهنشاه بلند اختر، خدا را همتی: ای شاه بلند مرتبه، خدا به تو توفیق دهد.
• تا ببوسم همچو گردون، خاک ایوان شما: تا مانند آسمان خاک ایوان تو را ببوسم.

تفسیر کلی:

این غزل، یک سروده عاشقانه‌ی تمام عیار است که شاعر در آن به ستایش معشوق و زیبایی‌های او پرداخته است. حافظ در این غزل، از زبان یک عاشق شیفته، به توصیف معشوق خود می‌پردازد و از او تقاضای دیدار و توجه دارد.

مفاهیم اصلی غزل:

• عشق و زیبایی: محور اصلی غزل، عشق شاعر به معشوق و توصیف زیبایی‌های اوست.
• تواضع و فروتنی: شاعر با تواضع و فروتنی از معشوق خود درخواست می‌کند.
• امید به دیدار: شاعر امیدوار است که به دیدار معشوق نائل آید.
• عاشق و معشوق: رابطه بین عاشق و معشوق در این غزل به زیبایی تصویر شده است.

تفسیرهای مختلف:

• تفسیر عاشقانه: این رایج‌ترین تفسیر است که در آن معشوق به صورت یک انسان واقعی یا نمادی از زیبایی و کمال در نظر گرفته می‌شود.
• تفسیر عرفانی: در این تفسیر، معشوق به عنوان نمادی از خداوند یا محبوب حقیقی در نظر گرفته می‌شود.
• تفسیر ادبی: در این تفسیر، به زیبایی‌های زبانی و ساختاری غزل توجه می‌شود.

نکات مهم:

• توصیف‌های بدیعی: حافظ در این غزل از توصیف‌های بدیعی و تشبیهات زیبایی برای توصیف معشوق استفاده کرده است.
• زبان ساده و روان: زبان غزل بسیار ساده و روان است و به راحتی قابل فهم است.
• عواطف انسانی: غزل پر از احساسات انسانی مانند عشق، امید، شوق و حسرت است.

نتیجه گیری:

غزل شماره 12 حافظ، یکی از زیباترین و محبوب‌ترین غزل‌های اوست که به دلیل سادگی زبان، زیبایی توصیفات و عمق احساسات شاعر، همواره مورد توجه بوده است. این غزل، نمونه‌ای کامل از غزل عاشقانه در ادبیات فارسی است.